دستگاه Cpap که نام آن مخفف عبارت Continuos Positive Airway Pressre می باشد ، نوعی دستگاه ونتیلاتور ساده است و برای کنترل وقفه های تنفسی و جلوگیری از خفگی در خواب استفاده می شود. برای آموزش استفاده از دستگاه Cpap بهتر است ابتدا با برخی اصطلاحات مربوطه آشنا شوید تا بتوانید عملکرد این دستگاه را راحت تر درک کنید.
آپنه
به اختلال وقفه یا قطع تنفس در خواب که باعث ناراحتی فرد در خواب می شود آپنه تنفسی گفته می شود. از مهم ترین نشانه های آپنه تنفسی می توان به خروپف اشاره کرد که در صورتی که به موقع درمان نشود ممکن است مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد نماید.
آپنه تنفسی که به مدت ۱۰ الی ۳۰ ثانیه در خواب رخ می دهد و ممکن است چندین بار در طول خواب رخ دهد باعث می شود فرد با احساس خفگی از خواب بپرد و خواب آرام از وی سلب شود. البته لازم به ذکر است که افراد اغلب خود متوجه علت این از خواب پریدن ها نیستند. آپنه تنفسی در افراد مسن و افراد چاق شایع تر است و از عوارض آپنه تنفسی در خواب می توان به خروپف، خستگی و کسل بود فرد در طول روز اشاره کرد.
برای درمان آپنه تنفسی از دستگاه سی پپ استفاده می شود و این با تشخیص پزشک امکان پذیر است که استفاده از دستگاه سی پپ شرایط ویژه و اختصاصی هر فرد را طلب می کند به این معنی که برای هر فردی که دچار خروپف است یا در روز احساس خواب آلودگی دارد و یا خستگی شدید و کسل بودن در روز را تجربه می کند نمی توان استفاده از دستگاه سی پپ را پیشنهاد داد بلکه پزشکان نیز به وجود این علائم بسنده نمی کنند و تست هایی از فرد گرفته می شود تا با اطمینان استفاده از دستگاه سی پپ تجویز گردد. در ادامه با این تست بیشتر آشنا خواهید شد.
تست پلی سومنوگرافی
برای تشخیص علت اختلالات خواب از قبیل سندرم آپنه خواب انسدادی، سندرم آپنه خواب مرکزی، PLMD، اختلال حرکتی دوره ای اندام یا سندرم پاهای بی قرار، نارکولپسی، بیخوابی، راه رفتن در خواب، اختلال رفتار در مرحله خواب REM و … از تست پلی سومنوگرافی یا PSG استفاده می شود.
در این تست که در مراکز تخصصی خواب و طی یک شب انجام می شود، گروهی از پزشکان بر اطلاعات و آمارهای ثبت شده در مورد خواب شبانه فرد و با زیر نظر گرفتن و رصد فعالیت های مغز، حرکات، تنفس، ضربان قلب، سطح اکسیژن و … و بررسی و تحلیل آمارهای به دست آمده تشخیص داده می شود که فرد دچار اختلال خواب است یا خیر. اجزای یک تست پلی سومنوگرافی یا تست خواب به طور معمول به شرح زیر است:
- نوار مغز یا EEG
- نوار قلب – EKG یا ECG
- جریان هوای تنفسی
- تلاش تنفسی
- درصد اشباع اکسیژن خون
- نوار چشم یا EOG
- نوار عضله یا EMG
تیتراسیون
به مجموعه بررسی ها و مطالعات در پروسه درمان وقفه تنفسی بیمار حین خواب که جهت تعیین نوع دستگاه مناسب برای بیمار و پیدا کردن بهترین تنظیمات دستگاه برای بیمار مطالعات تیتراسیون می گویند. این مطالعات پس از انجام تست خواب یا پلی سومنوگرافی انجام می شود.
شاخص های پونی آپنه
شاخص پونی آپنه عددی است که نشان می دهد بر اساس معیارهای اندازه گیری، خواب آپنه است یا خیر. اگر شاخص پونی آپنه زیر ۵ را نشان دهد خواب آپنه نیست.
حال که با اصطلاحات رایج در این زمینه آشنا شده اید بهتر است آشنایی کامل تری با دستگاه Cpap داشته باشید. در خلال این آموزش نیز با اصطلاحات جدیدتری آشنا خواهید شد و در صورت وجود ابهام می توانید سوالات خود را در بخش نظرات این مقاله در پایین صفحه از ما بپرسید.
اجزای دستگاه Cpap
اجزای دستگاه
دستگاه سی پپ که برای کمک به بیماران مبتلا به آپنه انسدادی خواب (OSA) مورد استفاده قرار می گیرد به طور کلی شامل اجزای زیر است:
- موتور
- شلنگ
- ماسک
- و …
البته نوعی از دستگاه سی پپ وجود دارد که برای جلوگیری از ورود هوای خشک به ریه های بیمار و خشک کردن ریه ها از نوعی مرطوب کننده هوا استفاده می کند که جدا از بدنه اصلی دستگاه سی پپ است و برای انجام عملیات مرطوب سازی به دستگاه اصلی متصل می شود. داخل این مرطوب کننده یک المنت و محفظه ای برای ریختن آب مقطر که با بالارفتن حرارت المنت آب مقطر بخار شده و هوا را جهت استفاده بیمار مرطوب می سازد.
فرق Cpap و AutoCpap
دستگاه سی پپ به طور کلی به دو صورت وجود دارد:
- فشار ثابت
- فشار خودکار
فشار معیار : فشار معیار اصطلاحی است که میزان فشار اکسیژن مورد نیاز بیمار را مشخص می کند و تنظیمات لازم بر روی دستگاه سی پپ اعمال می شود. این فشار که از تنگی نفس جلوگیری می کند با واحد سانتی متر آب (cmH2O) اندازه گیری و بیان می شود.
در دستگاه سی پپ فشار ثابت، میزان فشار معیار در هر شرایطی ثابت باقی می ماند و به شرایط بیمار و میزان نیاز وی توجهی نمی شود که ممکن است خطراتی را نیز برای او به بار آورد. اما در دستگاه سی پپ فشار خودکار که به آن دستگاه APAP ، AutoPAP یا AutoCPAP نیز می گویند به طور خودکار میزان فشار ارائه شده متناسب با نیاز بیمار تغییر می کند که این تغییرات شرایط بسیار مطلوب تری را برای بیمار فراهم می نماید.
در ادامه این مقاله نحوه تنظیم فشار در دستگاه Cpap را شرح خواهیم داد.
تنظیم فشار در دستگاه سی پپ Cpap
تنظیم فشار در دستگاه سی پپ Cpap کار بسیار ساده ای می باشد و هرکسی می تواند آن را انجام دهد. همچنین ما در ابتدای همین گزارش فیلم آموزش تنظیم فشار در دستگاه سی پپ Cpap را قرار داده ایم.
تنظیم فشار دستگاه سی پپ
تنطیم فشار در دستگاه سی پپ به شرایط جسمی بیمار بستگی دارد و پزشکان با انجام تست پلی سومنوگرافی به میزان این فشار دست می یابند و دستگاه سی پپ را با این فشار تنظیم می کنند و به بیمار توصیه می کنند تا برای تغییر این میزان خودشان اقدام نکنند یا حداقل چند هفته با همان تنظیمات از دستگاه استفاده کنند تا آمار و اطلاعات از شرایط جسمی آن ها در دستگاه ذخیره شود و پس از آن می توانند نسبت به تغییر و تنظیم فشار دستگاه Cpap اقدام نمایند. البته این در شرایطی است که فرد در استفاده از دستگاه احساس ناراحتی و … ندارد اما اگر احساس می شود تنظیمات فشار دستگاه سی پپ نیاز به تغییر دارد بهتر به پزشک معالج یا کلینیک خواب مورد نظر مراجعه کرده و تنظیمات فشار دستگاه بازبینی و مجدداً تنظیم شود.
اگر پس از استفاده چند هفته ای دستگاه سی پپ با تغییرات زیر رو به رو شده اید بهتر است برای تنظیم مجدد فشار دستگاه خود اقدام نمائید:
- دچار گرفتگی سینوسی هستید.
- ارتفاع شما در زمان خوابتان تغییر کرده است.
- اخیراً دچار کاهش یا افزایش وزن شدید شده اید.
- پرواز زدگی یا (jet lag) دارید.
- ماسک دستگاه را تعویض کرده اید.
- از الکل های نوشیدنی استفاده کرده اید.
- نیاز به استفاده از آرام بخش دارید.
- در طول روز احساس خستگی بسیار زیادی دارید.
- چرخه خوابتان را تغییر داده اید.
نکته : استفاده از یک دستگاه سی پپ با فشار خودکار AutoCpap (که در بالاتر اطلاعات کامل تری از آن ارائه نمودیم) می تواند شما را از مراجعه به پزشک یا کلینیک خواب برای تنظیم فشار دستگاه بی نیاز کند. البته این همیشگی نیست اما شرایط بهتری را برای شما فراهم می کند.
به طور کلی بالا بودن یا پایین بودن فشار دستگاه سی پپ مشکلاتی را برای فرد دارد که از جمله بارزترین این مشکلات می توان به ایجاد نفخ در زمانی که فشار بیش از حد مورد نیاز است و احساس خفگی و نداشتن خوابی آرام در زمانی که فشار کم تر از حد مورد نیاز است اشاره نمود.
اما اگر خودتان قصد تنظیم فشار دستگاه Cpap را دارید مطالب زیر را با دقت مطالعه نمائید:
- دفترچه راهنمای دستگاه را با دقت مطالعه نمائید. (زیرا دستگاه ها توسط شرکت های مختلفی ساخته می شوند و ممکن است تنظیمات آن ها کمی با هم متفاوت باشد.)
- پس از مطالعه دفترجه راهنمای دستگاه باید به شما بگوییم به طور کلی دو نوع دستگاه سی پپ وجود دارد: دستگاه سی پپ data recording و دستگاه سی پپ non-data recording
در دستگاه سی پپ data recording (ضبط داده)، اطلاعات مربوط به بیمار در حافظه دستگاه قابل مشاهده است و یا بر روی یک حافظه جانبی قابل حمل ذخیره می شود و می توان با اتصال حافظه به دستگاه از اطلاعات آن استفاده کرد.
در دستگاه سی پپ non-data recording اطلاعات بسیار کمی از وضعیت بیمار ثبت می شود و برای تنظیم میزان فشار بایستی بر پایه احساس فرد عمل کرد به این صورت که با آزمون و خطا این تنظیمات را انجام داد که کاری با خطای بسیار بالا است. برای بهتر تنظیم کردن چنین دستگاهی بهتر است با تولید کننده دستگاه تماس گرفته شود و در مورد تنظیم دستگاه مشاوره گرفته شود.
نکات مهم در تنظیم فشار دستگاه Cpap
- حال برای تنظیم دستگاهی که قابلیت ذخیره اطلاعات وضعیت جسمانی بیمار را دارد یا data recording اطلاعات ارزشمندی در اختیار دارید که این اطلاعات به شما کمک می کند تا تنظیمات را به آسانی و با قابلیت اطمینان بالاتری انجام دهید. گزینه ای که در تنظیم دستگاه سی پپ اهمیت دارد AHI است که تعداد دفعاتی که آپنه خواب اتفاق می افتد را نمایش می دهد. هر چه میزان AHI بیشتر باشد، وضعیت بیمار بدتر است. به طور معمول اگر AHI کمتر از ۵ باشد نیازی به تغییر فشار دستگاه ندارید اما اگر AHI بیشتر از ۵ بود نیاز به تغییر میزان فشار دستگاه دارید. (بیشتر دستگاه های سی پپ داری قابلیت تغییر یک میزان ۴ الی ۲۰ سانتی متر آب (cmH2O) برای تغییر فشار دستگاه را دارند که برای اطلاع دقیق تر آن می توانید دستور العمل دستگاه را مطالعه نمائید.)
- برای وارد شدن به تنظیمات دستگاه سی پپ بایستی پیچ را همزمان با یکی از دکمه ها نگه دارید تا تنظیمات نمایان شود و صدای بوق را بشنوید.
- در تنظیمات دو گزینه با عنوان های Auto Min و Max Auto مشاهده خواهید کرد. که نمایانگر این است که دستگاه در طول شب بین این دو بازه نوسان می کند.
- اگر اولین بار است که دستگاه را تنظیم می کنید سعی کنید ابتدا تنظیمات Auto Min را افزایش دهید و به مدت چند هفته با همین تنظیم از دستگاه استفاده کنید.
- نکته قابل توجه این است که برای تنظیمات دستگاه می توانید از همان ابتدا Auto Min و Auto Max را اصولی تر تنظیم کنید و آن هم بر اساس AHI می باشد.
- اما اگر دستگاهی که در اختیار دارید از نوع non-data recording Cpap است باید کمی متفاوت تر عمل کنید. این نوع دستگاه یک تفاوت اصلی با نوع قبلی دارد که دسترسی به گزینه Data است.
- در تنظیمات دستگاه Cpap خود اصلی ترین نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که بعد از انجام تنظیمات به AHI خود توجه کنید و تغییرات را با دقت بررسی کنید تا به تنظیمات مناسب خود برسید. به عبارتی صبح بعد از شبی که از دستگاه استفاده کرده اید بایستی به احساس خود دقت کنید. سعی کنید ابتدا با بالا بردن تنظیمات Auto Min و مشاهده تغییرات به تنظیمات مطلوب دست پیدا کنید.
- لازم به ذکر است که در حین زمانی که می خواهید دستگاه را تنظیم کنید در طول خواب و نوع تغذیه و … خود تغییری ایجاد نکنید تا بتوانید اندازه گیری دقیق تری از میزان نیاز فشار هوا داشته باشید.
پیشنهاد می کنیم قبل از اینکه تنظیمات دستگاه سی پپ خود را تغییر دهید با پزشک خود در مورد نوع ماسک مورد استفاده خود نیز مشورت کنید.
نوع ماسک بایستی متناسب با دستگاه و شرایط بیمار انتخاب شود زیرا ممکن است انتخاب یک ماسک نامناسب می تواند در اندازه گیری میزان فشار هوای مورد نیاز برای بیمار خلل ایجاد کند.
از عوارض ناخوشایند تنظیمات اشتباه و هم چنین انتخاب ماسک نامناسب نیز می توان به مواردی از جمله آروغ زدن، نفخ و خشکی دهان اشاره کرد.
با توجه به این که دستگاه های تنفسی در طبقه بندی دستگاه های پزشکی در کلاس II قرار دارد ایجاد تغییرات در تنظیمات فشار دستگاه Cpap غیرقانونی بوده و نیاز به تجویز پزشک دارد ولی اگر رفتن به مطب پزشک یا کلینیک خواب برای شما مشکل ساز است می توانید با تماس تلفنی با پزشک یا مشورت با منشی یا حتی تماس با شرکت تجهیزات پزشکی مربوطه ، از آن ها برای تنظیمات دستگاه خود بهره ببرید.
قیمت دستگاه سی پپ
قیمت دستگاه سی پپ با توجه به برندهای مختلف و امکانات ویژه ای که ممکن است داشته باشند متفاوت است اما بازه ای بین ۱۴ تا ۱۷ میلیون تومان را می توان برای قیمت دستگاه Cpap در نظر گرفت.
مزایا و معایب دستگاه Cpap
مزایای دستگاه سی پپ
دستگاه سی پپ مزایایی از قبیل موارد زیر را برای افراد مبتلا به آپنه خواب انسدادی به ارمغان می آورد:
- افزایش انرژی
- افزایش سلامتی قلب
- کاهش نفخ
- ظاهری زیبا
- خواب بهتر با شریک زندگی
- تجربه صمیمیت بیشتر
- مسافرت بهتر
- صرفه جویی در زمان و هزینه
- کنترل دیابت
- جلوگیری از ضعف در شنوایی
- کاهش خواب آلودگی در طول روز
- کاهش فشار خون
معایب دستگاه Cpap
در کنار مزایا و فواید زیاد دستگاه Cpap عوارض و مشکلاتی را نیز ممکن است برای برخی از بیماران به وجود آورد که این عوارض به شرح زیر است :
- نشت گاز
- سر و صدا و نویز
- نفخ، آروغ و ..
که این موارد در صورت انجام تنظیمات صحیح و فراهم آوردن شرایط مطلوب قابل کنترل و رفع کردن می باشد.
